Demanslı kişiler zaman zaman diğerlerinin şaşırtıcı bulacakları ya da başa çıkmakta zorlanacakları davranışlar gösterebilirler. Bu tavsiye listesi birkaç değişik davranışla ilgilidir ve bunlarla başa çıkma yöntemleri önermektedir. Demanslı herkes bu şekilde etkilenmeyecektir.
Demanslı
her kişi farklı ihtiyacı olan farklı bir bireydir dolayısıyla olağandışı
davranışlarla başa çıkmanın en iyi yolu diye bir şey yoktur. Eğer kişi nasıl
hissettiğini size anlatamaz durumdaysa farklı yaklaşımları denemenin yardımı
olabilir. Eğer çok baskı hissederseniz profesyonellerden ve diğer bakıcılardan
tavsiye isteyin.
Bakımını
üstlendiğiniz kişinin kasıtlı olarak zorlayıcı davranmadığını unutmayın ve kendiniz için destek bulduğunuzdan ve
mümkün oldukça ara verdiğinizden emin olun.
Soruları tekrar etmek
Demanslı
kişi aynı soruları tekrar tekrar sorabilir. Kısa dönemli hafıza kaybı yüzünden
muhtemelen bu soruyu sorduklarını ya da sorunun cevabını
hatırlamıyorlardır.Aynı zamanda güvensizlik duygusu ve üstesinden gelme
becerileri hakkında duydukları kaygı sorularını tekrarlamalarında rol oynuyor
olabilir.
·
Cevap
verirken dikkatli olun. Duydukları kaygıyı artıracağı için “Biraz önce
söylemiştim” demeyin.
·
Mümkünse
cevabını kendilerinin bulmasını sağlayın. Örneğin: “Öğle yemeği zamanı geldi
mi? “ “Saate bak”; “Süte ihtiyacımız var mı?”, “Neden buzdolabına
bakmıyorsun?”.
·
Bir
etkinlikle dikkatlerini dağıtmayı deneyin.
·
Eğer
sinirlenmenize hakim olamıyorsanız odadan çıkmak için bir bahane yaratın.
Demanslı
kişiler çoğunlukla gelecekteki olaylar dolayısıyla kaygılı olurlar ve bu onları
sorularını tekrar etmeye yöneltir. Eğer durum böyleyse bu başlamadan hemen önce
örneğin onlara birinin ziyarete geleceğini ya da alışverişe gideceğinizi
söyleyin. Böylece endişe etmek için daha az zamanları olacaktır.
Tekrarlanan cümleler ya da
hareketler
Bazen
demanslı kişiler aynı cümleleri ya da hareketi birçok kere tekrar ederler. Bu
davranıştan “perseverasyon” olarak bahsedildiğini duyabilirsiniz.
·
Bu
durum bir tür huzursuzluktan ileri geliyor olabilir. Havanın onlara çok sıcak
gelip gelmediğini ya da üşüyüp üşümediklerini, susamış ya da kabız olup
olmadıklarını kontrol edin. Hasta olmaları, acı hissetmeleri ya da herhangi bir
ilacın yan etkisinden etkilenmeleri ihtimali varsa doktorunuzla iletişime
geçin.
·
Çevrelerini
çok gürültülü ya da stresli buluyor olabilirler.
·
Sıkılmış
ve kendilerini eğlendirmeye çalışıyor olabilirler. Bir ev hayvanını okşamak ya
da hafif bir yürüyüşe çıkmak gibi bir etkinlik önerin.
·
Bu,
onlara göre kendilerini yatıştırmanın bir yolu olabilir ya da beyinde oluşan
hasardan kaynaklanabilir. Verebildiğiniz kadar güven verin.
Tekrarlanan davranışlar
Kişinin
sürekli olarak bir çantayı toplayıp boşaltmak ya da odadaki sandalyeleri
yerleştirmek gibi bir şeyi tekrar tekrar yaptığını fark edebilirsiniz.
·
Bu
davranış seyahate çıkma, ofisi organize etme ya da eğlenme gibi eski bir
davranışla ilgili olabilir. Eğer bu davranışın ne olduğunu bulabilirseniz daha
anlayışlı yaklaşabilirsiniz ve bu aynı zamanda sohbet kaynağı olabilir.
·
Kişinin
canı sıkılmış olabilir ve ilgisini çekecek etkinliklere ya da insanlarla
iletişim kurmaya ihtiyaç duyuyor olabilirler.
Kişi sizi
devamlı takip ediyor ve ne yaptığınızı kontrol ediyor olabilir. Zaman
kavramının yitirilişi birkaç dakikanın onlara saatler gibi gelmesine ve
kendilerini güvensiz hissetmelerine neden olabilir.
·
Sert
konuşmamaya çalışın. Bu yalnızca kaygıyı artırır. Kendinize zaman
ayırdığınızdan emin olun.
·
Siz
başka bir şeyle meşgulken kişiye bir etkinlik yaratın. Bazen bir ev hayvanı ya
da tanıdık bir oyuncak hayvan ya da oyuncak bebek rahatlatıcı olabilir.
·
Eğer
başka bir odadaysanız kişinin sizin şarkı söylemenizi ya da dinlediğiniz
radyonun sesini duyması rahatlatıcı olabilir.
Kişi
devamlı birisini çağırıyor, aynı kelimeyi bağırıyor, çığlık atıyor ya da
ağlıyor olabilir. Bu davranışın birçok farklı sebebi olabilir.
·
Kişi
ağrı içinde ya da hasta olabilir, halüsinasyon görüyor olabilir. Eğer bunların
herhangi birinin oluyor olması mümkün görünüyorsa doktorunuza danışın.
·
Yalnız
ve stresli olabilirler. Geceleri bağırıyorlarsa bir gece lambası rahatlatıcı
olabilir.
·
Azalan
hafızaları yüzünden kaygı duyuyor olabilirler. Onları rahatlatmayı ya da
ilgilerini dağıtmayı deneyin. Eğer geçmişten birini çağırıyorlarsa onlarla
geçmiş hakkında konuşmak yardımcı olabilir.
·
Sıkılmış
olabilirler. Müzik dinlemenin ya da nazik bir el masajının yardımı olabilir.
·
Başa
çıkabileceklerinden daha fazla gürültü ve telaş olabilir ve daha sakin bir
ortama ihtiyaç duyuyor olabilirler.
·
Demansa
bağlı beyin hasarının sonucu olabilir. Eğer durumun bu olduğunu düşünüyorsanız
doktorunuza danışın.
Demanslı
kişi görünür bir sebebi olmamasına rağmen kontrol edilemez bir şekilde
gülebilir ya da ağlayabilir.
·
Uygunsuz
gülme ya da ağlama, halüsinasyonlar ya da kuruntulardan kaynaklanıyor olabilir.
Durumun böyle olduğunu düşünüyorsanız doktorunuza danışın.
·
Bu
durum beyindeki hasardan kaynaklanıyor olabilir ve daha çok vasküler demanslı
kişilerde yaygın olarak görülür. Bu mutlaka kişinin çok üzgün ya da çok mutlu
olduğunu göstermez. Bu olayları görmezden gelmenizi tercih ediyor olabilirler
ya da rahatlatmanıza yanıt verebilirler.
Hasta, azalan
hafızası ve genel akıl karışıklığı yüzünden diğerlerinin utanç verici bulduğu
bir şekilde davranabilir. Bazı durumlarda bu, beynin gördüğü özel hasardan
kaynaklanabilir. Bu durumu sakince karşılamaya çalışın.
·
Topluluk
içinde soyunma ya da çıplak çıkma sadece ne zaman ve nerede soyunulması
gerektiğini unuttuklarını gösterebilir. Onu gözlerden uzak bir yere götürün ve
sorunlarının örneğin havanın çok sıcak gelmesi, kendilerini rahatsız
hissetmeleri, tuvaleti kullanmak istemeleri ya da uyumak isteyip istemediklerini
kontrol edin.
·
Eteklerini
kaldırmaları tuvaleti kullanmak istediklerinin bir işareti olabilir.
·
Eğer
hasta topluluk içinde cinsel organlarına dokunmaya başlarsa nazikçe vazgeçirin
ya da kendi odalarına götürün.
·
Eğer
cinsellikle ilgili uygunsuz girişimlerde bulunuyorsa nazikçe vazgeçirmeye ve
dikkatlerini dağıtmaya çalışın. Eğer bu girişimler sıkça ve ısrarlıysa
doktorunuzdan tavsiye isteyin.
·
Eğer
hasta kaba davranıyorsa, örneğin insanları aşağılıyor, küfür ediyor,
tükürüyorsa, onunla tartışmaya ya da davranışını düzeltmeye kalkışmayın.
Dikkatini dağıtmaya çalışın. Daha sonra davranışlarının demanstan
kaynaklandığını ve kişisel olarak kasıtlı yapılmadığını açıklayabilirsiniz.
Demanslı
kişilerin bir odada ileri geri yürümelerinin birkaç sebebi vardır:
·
Aç,
susamış ya da kabız olabilirler ya da sadece tuvaleti kullanmak istediklerini
size söyleyemiyor olabilirler. Bu tip ihtimalleri kontrol edin.
·
Hasta
olabilirler ya da ilaçların yan etkilerini yaşıyor olabilirler. Sorunun
bunlardan herhangi birinden kaynaklandığından şüpheleniyorsanız doktorunuzla
iletişime geçin.
·
Canları
sıkılmış ya da enerjilerini aktaramıyor olabilirler. Uygun bir etkinlik ya da
hoşlanabilecekleri bir egzersiz bulmaya çalışın.
·
Gürültülü
ya da kalabalık ortamlardan rahatsız oluyor olabilirler. Eğer sakin bir oda
bulurlarsa ileri geri yürümeler durulabilir.
·
Kızgın,
stresli ya da kaygılı olabilirler. Nasıl hissettiklerini bulmaya çalışın ve
onları anladığınızı gösterin.
Ancak, bazı
durumlarda ileri geri yürüme beyinde oluşan değişikliklere bağlı olabilir.
Kişinin ilgisini dağıtmaya çalışın ancak eğer onları ileri geri yürümekten
vazgeçiremiyorsanız:
·
Herkesi
rahatsız etmeden güvenle ileri geri yürüyebilecekleri bir yer bulmaya çalışın.
·
Destekli
ayakkabılar ve rahat kıyafetler giydiklerinden emin olun.
·
Bakım
gerektirecek herhangi bir kızarıklık, şişlik ya da kabartıya karşı ayakları ve
bacakları düzenli olarak kontrol edin. Eğer endişeliyseniz doktorunuz ya da
hemşirenize danışın.
·
Kişiyi
zaman zaman ara vermeye ikna etmeye çalışın ve içecek ve atıştıracak bir şeyler
önerin.
Demanslı
kişiler durmaksızın kıpırdanabilirler. Rahatsız, sıkılmış, üzgün, daha fazla
egzersize ihtiyaç duyuyor olabilirler ya da bu durum beyindeki hasardan
kaynaklanıyor olabilir.
·
Çok
sıcaklamış, üşümüş, acıkmış, susamış olup olmadıklarını ya da tuvalete gitmek
isteyip istemediklerini kontrol edin.
·
Üzgün
görünüyorlarsa nedenini bulmaya çalışın ve onları rahatlatın.
·
İlginç
bir etkinlikle ilgilerini dağıtmayı deneyin ya da bir tür egzersiz yaptırın.
·
Tespih,
yumuşak bir oyuncak, içinde ilginç objeler olan bir kutu gibi ellerini meşgul
edecek bir şey verin.
Demanslı
kişiler emniyette tutmak için bazı eşyaları kasten saklayabilirler ve daha
sonra nereye sakladıkları ya da saklayıp saklamadıklarını unuturlar.
·
Eşyaları
saklama isteği güvensizlik duygusundan ve hala sahip oldukları ufak şeylere
tutunma arzusundan kaynaklanabilir. Ne kadar tahammülsüz hissetseniz de onları
rahatlatmaya çalışın.
·
Önemli
belgeleri ve değerli eşyaları ortalıkta bırakmadığınızdan emin olun ve eşyaları
bir yerlere kilitlemelerine karşı tedbir almak için yedek anahtar bulundurun.
·
Eşyaları
genellikle sakladıkları yerleri bildiğinizden emin olun böylece onlara “kayıp”
eşyalarını ararken yardımcı olabilirsiniz.
Bazı
kişiler aynı zamanda daha sonra yeme niyetiyle yiyecek saklayabilirler. Eğer
böyle bir durum varsa eşyaları sakladıkları yerleri düzenli olarak kontrol
etmeniz ve çürüyebilecek maddeleri atmanız gerekebilir.
Demanslı kişiler şüpheci olabilirler ve diğer insanların
kendilerinden yararlanmaya ya da kendilerine bir şekilde zarar vermeye
çalıştıklarından şüphelenebilirler. Örneğin, bir objeyi nereye koyduklarını
hatırlayamadıkları zaman birisini hırsızlıkla suçlayabilir ya da bir komşularının
onlara komplo kurduğunu düşünebilirler. Bu düşünceler hafızalarının azalmaya
başlamasından ya da tanıdıkları kişileri artık hatırlayamamalarından
kaynaklanabilir ve kısmen etraflarında olup biteni anlamaya çalışmaları
yüzünden olabilir.
·
Bu
tip davranışlar ne kadar sinirlendirici olsa da kişiyle tartışmaya girmekten
kaçının. Eğer uygunsa, sakince doğruları söyleyin daha sonra onları
rahatlatmayı ve ilgilerini dağıtmayı deneyin.
·
Kişiyle
iletişim içinde olan insanlara bu tip yersiz suçlamaların demansın etkisi
olduğunu ve bunları kişisel almamaları gerektiğini söyleyin.
·
Eğer
doğru olma ihtimali varsa kişinin şüphelerini hemen bir kenara atmayın.